موسیقی آذری

موسیقی عاشیقی موسیقی بخش محوری هنرعاشیقی است. "ساز"((Saz دراغلب مناطق آذربایجان تنها آلت موسیقی عاشیقی به*شمار می رود اما درمنطقه*ی"تبریز-قره داغ" دو نوازنده*ی دیگر با "بالابان" (Balaban) و" قاوال" (qaval) عاشیق را درارائه*ی هنر خود یاری می کنند. براساس گفته*های عاشیق*های استاد، موسیقی عاشیقی 73-72 آهنگ دارد."عاشیق اسد" آن را 73 آهنگ می داند : کامیل اوستادلارین گولون درمه سن حقیقتی سینه ن اوسته سرمه من 73 هاوادان خبر وئرمه سن اؤلوم یئی دیر سنه ائل قاباغیندا و"عاشیق علعسگر" به 72 آهنگ معتقد است: دوققوزو بیر شیب تاپیب اوچ جه یول اون بارماق اونلاری ائیله ییر قبول 72 هاوا شاه پرده یه قول "علعسگر" یولدوغو غازدی قاباقدی اما این تعداد با گذشت زمان از طرف عاشیق*های دیگر زیاد شده وامروزه به 140-130 آهنگ رسیده است. بعضی ازاین آهنگ*ها در یک منطقه*ی خاص مشهور بوده و در آنجا بیشتر ایفا میشوند. بعضی ازآهنگ*ها در مناطق مختلف به اسامی گوناگونی نامیده می شوند. به عنوان مثال آهنگ"مخمس"عاشیق*های تبریز، در آذربایجان غربی با نام "دستان" مشهور است. هرعاشیقی ساز خود را هماهنگ با تن صدای خود کوک می کند، به این صورت که اگر صدایش"زیل"باشد آن را زیل و اگر"بم" باشد آن را بم کوک می کند.لازم به ذکر است که بم نواختن و زیل خواندن و یا برعکس زیل نواختن و بم خواندن در میان عاشیق*ها مردود شمرده می شود . آهنگ*های موسیقی عاشیقی به سه گروه تقسیم می شود که هر گروه ویژگی*های خاص خود را دارد : 1- اورتا هاوالار( آهنگ های بالا). این آهنگ*ها از پرده*ی چهارم به بالا نواخته می شوند. اینها نوازنده را خسته نمی کند. 2- اورتار هاوالار( آهنگ های میانه ). این آهنگ*ها مابین شاه پرده*ی بالا (پرده ی چهارم) و شاه پرده*ی میانی (پرده ی نهم) نواخته می شود . 3- آشاغی هاوالار( آهنگ های پایین ). این آهنگ*ها در پرده*های پایین تراز شاه پرده*ی میانی نواخته می شوند. اینها به علت زیل بودن باعث خستگی نوازنده می شوند. اسامی آهنگ*های موسیقی عاشیقی به تفکیک سه گروه بالا به ترتیب زیر است : آهنگ*های بالا ( یوخاری هاوالار): کسمه دیوانی _ شاه خطائی دیوانی _ تره کمه گؤزه ل لمه سی _ قهرمانی _ تاجری_ همدان گرایلی سی_ شاهسون _ زه وزه گرایلی سی_ قارص هاواصی _ اوردوباد گؤزه ل لمه سی _ روحانی _ اکبری _ کسمه کرم _ غربتی _ یانیق کرم _ دستان _ حبیبی _ جیفالی تجنیس _ معمولی تجنیس _ دیک دابانی _ تورکیه گرایلی سی _ نارنجی _ کرم گؤزه ل لمه سی _ وطن امراهی سی _ اورمیه امراهی سی _ شاغی _ نمدی_ دیلغمی _ حیدری _ قوجا قارتال . آهنگ های میانه ( اورتا هاوالار) مانی _ محترمی ( کوراوغلو کنگی سی ) _ صور اسرافیل _ قره عینی _ قیزلار گؤزه ل لمه سی _ آراز باسدی ( شرور گؤزه ل لمه سی) مصری ( شفق) _ گؤزه ل لمه _ حلبی _ عسگری _ دوراخانی _ آغاخانی _ ساللاما دوبیت _ معمولی دو بیت _ جمشیدی _ دول هیجران _ پاشام کؤچدی _ بنایی هجران _ شکریازی _ زیل امراهی _ قره باغ شکسته سی _ سلماس پناهی سی _ کلبعلی خان _ آذربایجان هاواسی _ گؤیچه گؤزه ل لمه سی _ ماهور _ ساری کؤینک _ اوچوبیر _ موغا جیران _ هشتری _ اورتاشور ماهنی سی_ تورکو کوراوغلو آهنگ های پایین) آشاغی هاوالار) : سماعی _ بهمنی _ ائرمنی کشیش اوغلوسو _ نصرالله قره باغی سی _ خاچا خالدار _ کسمه هجرانی _ ائل کوچدی _ شیروانی (زیل شکسته ) _ سولدوزی (ساللاما بهمنی ) _ پناهی (سگیگز یارپاق) _ شرقی _ اوغلان- اوغلان _ کوراوغلو جهلمه سی پاورقی : 1و2 – افندیوف ، پاشا . آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی . باکو : انتشارات معارف ، 1992 ، ص 237 . 3 - محمدی ، جلال ، " شعر بومی آذربایجان در یک نما " ، فصلنامه شعر ، شماره 21 ، ص 66.